Η συνέντευξη του νεοφιλελεύθερου Μητσοτάκη στην Bild

Απόσπασμα από το βιβλίο που Δημήτρη Κουκούνα

Η οικονομία κατά την Κατοχή που αφορά και την ΔΕΗ

Ας ανοίξουμε μια παρένθεση και ας πάρουμε ένα παράδειγμα.

    Σε μια μικρή πολιτεία της Δυτικής Μακεδονίας ανέλαβε κάποτε τη λειτουργία του τοπικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ένας δραστήριος επιχειρηματίας . Επρόκειτο για παραχώρηση προνομίου , που δόθηκε αρχικά για διάστημα μιας πενταετίας  με δυνατότητα παρατάσεων. Στις 16 0κτωμβρίου 1941  ο στρατηγός Τσολάκογλου , ο τότε κατοχικός πρωθυπουργός , παραχώρησε αυτό το μονοπωλιακό προνόμιο στον εν λόγω επιχειρηματία , αφού εκείνος κατά τους προηγούμενους μήνες είχε δραστηριοποιηθεί για να επιτύχει την άδεια. Ο κόπος του δεν είχε πάει χαμένος , ούτε η αγωνία του για να ολοκληρώσει τη δουλεία έμεινε χωρίς αμοιβή. 

    Δεν χωρεί αμφιβολία ότι ένα τοπικό εργοστάσιο παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας είναι μια κερδοφόρα επιχείρηση χωρίς κανένα ρίσκο λόγω του μονοπωλιακού χαρακτήρα της. Ο επιχειρηματίας λογικά θα έπρεπε να είναι ευγνώμων προς τον Γ. Τσολάκλογου για μια τόσο σημαντική παραχώρηση , αλλά δεν μπορεί να πιστοποιηθεί  αν διατηρούσε μια ιδιαίτερη σχέση, ούτε καν μια απλή γνωριμία μαζί του . Άλλωστε η αλήθεια είναι ότι ούτε οι πιο φανατικοί εχθροί του  στρατηγού , που συνέδεσε το όνομα του με την συνθηκολόγηση και την κατοχική κυβέρνηση ,δεν έχουν διατυπώσει καν υποψίες σε βάρους του για χρηματισμούς η σκάνδαλα.      

   Πάντως ο ένας γιός του επιχειρηματία , γερμανομαθής ων , προσελήφθη από τις γερμανικές αρχές κατοχής ως διερμηνέας τους. Γρήγορα στην κοινωνία της περιοχής έγινε γνωστός ως            ‘’ μποτάκιας ‘’ , διότι είχε τη συνήθεια να χρησιμοποιεί καθημερινά στρατιωτικές μπότες μέσα από το παντελόνι του.

   Η ηλεκτρική επιχείρηση στη μικρή μακεδονική πόλη δεν έπαυσε να λειτουργεί ούτε όταν εγκατάλειψε την εξουσία ο Τσολάκογλου , ούτε όταν αποχώρησαν από την Ελλάδα οι Γερμανοί. Συνέχισε να λειτουργεί για πολλά ακόμα χρόνια , μέχρι τη μεταπολεμική ίδρυση της ΔΕΗ , η οποία επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Και επειδή συνέπεσε στην ίδια ακριβώς αυτή πόλη η ΔΕΗ να δημιουργήσει μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα , το 1958 εξαγοράστηκαν οι εγκαταστάσεις από τους κληρονόμους του επιχειρηματία , ο οποίος εν τω μεταξύ είχε αποβιώσει.

   Κατά σύμπτωση από την χρονιά εκείνη  γιος του επιχειρηματία άρχισε να πολιτεύεται , αποδεσμευμένος πλέον από την διοίκηση των οικογενειακών επιχειρήσεων και τις ανάλογες φροντίδες . Από το 1958 είχε ενταχθεί στον κεντρώο χώρο , τον λεγόμενο προοδευτικό χώρο , ο οποίος είχε μεγαλύτερες πιθανότητες πολιτικής εξέλιξης. Ωστόσο εκείνη την πρώτη φορά της εισόδου του στην εθνική πολιτική δεν κατόρθωσε να εκλεγεί , γεγονός που θα επιτύχει από την επόμενη εκλογική αναμέτρηση .

   Μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα , το Νοέμβριο 1954 , στην πραγματικότητα είχε περάσει το πρώτο βάπτισμα της πολιτικής , διεκδικώντας το δημοτικό αξίωμα  του δημοτικού συμβούλου Θεσσαλονίκης, όπου ήρθε δεύτερος επιλαχών. Συμμετείχε στο ψηφοδέλτιο του κατοχικού υπουργού Σωτήριου Γκοτζαμάνη , ο οποίος  - ύστερα από μια παρατεταμένη φυγοδικία στο εξωτερικό και αφού είχε με νόμο παραγραφεί η εις θάνατον ποινή του – εμφανίστηκε στην Θεσσαλονίκη για να διεκδικήσει τη δημαρχεία . Ένας από τους πιο φανατικούς υποστηρικτές του ήταν ο νεαρός τότε υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος.

   Ο υιός του επιχειρηματία της μικρής δυτικομακεδονικής πόλης ήταν τότε δικηγόρος εγκαταστημένος στην Θεσσαλονίκη . Μετά το τέλος του πολέμου , η οικογενειακή άνεση του επέτρεψε να πραγματοποιήσει λαμπρές μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία , τη Γερμανία , και τη Γαλλία. Το 1954 είχε συμπληρώσει τις σπουδές τα 35 χρόνια του και βγάζοντας λόγο προς τους εκλογείς σε μια συνοικία της συμπρωτεύουσας ,εξέφρασε τον θαυμασμό του προς τον ανεξάρτητο υποψήφιο Γκοτζαμάνη. Του έπλεξε το εγκώμιο , χαρακτηρίζοντας τον  ανεπιφύλακτα ως  ‘’ τη μεγαλύτερη ζώσα πολιτική φυσιογνωμία  ‘’ της Ελλάδας , ενώ σημειωτέων ζούσαν τότε ακόμη ο στρατάρχης Παπάγος , ο Γεώργιος Παπανδρέου , ο Σοφοκλής Βενιζέλος , ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος , ο Στέφανος Στεφανόπουλος και πολλοί άλλοι , και ενώ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν είχε αναδειχθεί σε ηγετική μορφή.

     Σύμφωνα με εφημερίδα της εποχής  : ‘’ Ανέφερεν εν συνεχεία τας μεγάλας εθνικάς υπηρεσίας του υποψήφιου Δημάρχου και επανέλαβεν ότι είναι τιμή  δια την πόλη , η οποία θα τον έχει ως πρώτον πολίτην ‘’.Ήταν ο μόνος από τους υποψήφιους  δημοτικούς σύμβουλους που εκφραστικέ  τόσο μεγαλόπρεπα για τον πρώην κατοχικό υπουργό , αν και την εποχή εκείνη όλες σχεδόν οι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης , όπως και όλα σχεδόν τα πολιτικά κόμματα πραγματοποίησαν σφοδρές επιθέσεις σε βάρος του υποψήφιου δημάρχου. Ο Γκοτζαμάνης ήταν οπωσδήποτε το μεγάλο ίνδαλμα του. Και προφανώς θεωρούσε ότι οι μεγάλες εθνικές υπηρεσίες του συνδέονταν άμεσα με τα κατοχικά δάνεια , αν και καμία συμφωνία με τους Γερμανούς και τους Ιταλούς δεν έφερε την ελληνική υπογραφή. Επρόκειτο για αποφάσεις των κυβερνήσεων του Άξονα που επιβλήθηκαν απλώς με το δίκαιο του ισχυροτέρου.   

    Η προσωπική αυτή ιστορία των μελών αυτής της εύπορης  επαρχιακής οικογένειας , που με μια υπογραφή του στρατηγού Τσολάκογλου απέκτησαν μεγάλη περιουσία , συνεχίστηκε . Ο γιός του αείμνηστου επιχειρηματία ( πέθανε 1954 λίγο πριν από τις δημοτικές εκλογές του 1954 ) συνέχισε την πολιτική δραστηριότητα του με μεταστροφή στον προοδευτικό χώρο και το 1961 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής . Ο μικρότερος αδελφός του είχε προσληφθεί ως διευθυντικό στέλεχος της ΔΕΗ , η οποία είχε εξαγοράσει το οικογενειακό εργοστάσιο , και την ιδία χρονιά , τον 1961 , απέκτησε ένα καλότυχο αγοράκι.                    

   Και ενώ ο μεγαλύτερος αδελφός προωθήθηκε στην πολιτική , επανεξελέγη βουλευτής στις εκλογές του 1963 και 1964 και έγινε μέλος της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου , ο μικρότερος αδελφός – αν και δεν πολιτευόταν ο ίδιος – υπήρξε θύμα της χούντας , που στο μεταξύ είχε επικρατήσει , και απολύθηκε από τη θέση του στο πρώην οικογενειακό εργοστάσιο.

   Μεσολάβησαν άλλες εξελίξεις  , ο προοδευτικός πολιτικός προσχώρησε  το 1979 στην Νέα Δημοκρατία και αργότερα επι Μητσοτάκη , έγινε πάλι υπουργός. Ο αδελφός του πέθανε σχετικά νέος και ο υιός του τελευταίου , αφού σπούδασε οικονομικές επιστήμες και εργάστηκε στον ΟΟΣΑ ( Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης ) , επέστρεψε στην Ελλάδα και ασχολήθηκε με την πολιτική.

   Ανάμεσα στις πολλές συμπτώσεις , που υπάρχουν σε αυτή τη μικρή οικογενειακή ιστορία , υπάρχουν και δύο ακόμη : Ο θείος ήταν υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Μητσοτάκη , όταν η Ελλάδα – με την τυπική σύναψη συνθήκης ειρήνης μόλις ενοποιήθηκε η Γερμανία – θα μπορούσε , ως όφειλε , να διεκδικήσει τα κατοχικά δάνεια . Αλλά για λόγους που δεν έχουν αναφερθεί , αδιαφόρησε να το πράξη . Ο ανιψιός ως υπουργός Οικονομικών στα δύο πρώτα χρόνια του εγγονού του Γ.Παπανδρέου , 2009 – 11 , δεν ενδιαφέρθηκε ούτε τότε να αξιώσει τα ίδια κατοχικά δάνεια , από τα οποία θα μπορούσαν να ανατρέψουν την πορεία προς την οικονομική καταστροφή και την σύγχρονη χρεοκοπία. Aντ αυτού , με βιαστικά βήματα και ανεπανάληπτη προθυμία παρέδωσε με την υπογραφή του την εθνική κυριαρχία.

    Πρόκειται για την οικογένεια Παπακωνσταντίνου  , της οποίας ο γενάρχης Γεώργιος Μ. Παπακωνσταντίνου είχε λάβει το μονοπώλιο, της ηλεκτρικής παράγωγης και διανομής στην Πτολαιμαιδα τον Οκτώβριο του 1941 με υπογραφή του Τσολάκογλου. Ο υιός ( ο πολιτικός Μιχαήλ Παπακωνσταντίνου ) γνώριζε πολύ καλά όλη την υπόθεση ως διατελέσας στενός συνεργάτης και ανεπιφύλακτος Θαυμαστής του Γκοτζαμάνη , ενώ ο εγγονός ( ο Γεώργιος Παπακωνσταντίνου , υπουργός Οικονομικών που υπέγραψε το μνημόνιο το 2010 ) – και αν υποτεθεί ότι ήταω αδαής για το θέμα , εφόσον δεν θα είχε ακούσει τίποτα στο οικογενειακό του περιβάλλον του – όφειλε στα δύο χρόνια υπουργίας του να είναι ενημερωμένος. Σύμφωνα με γερμανικές εκτιμήσεις , η ελληνική απαίτηση από τη Γερμανία ανέρχεται σε εκατό περίπου δισεκατομμύρια ευρώ.

   Τελικά η εθνική αξίωση για τα κατοχικά δάνεια κάποτε θα προβληθεί , ίσως όταν υπάρξουν πατριωτικές συνειδήσεις … Ή μήπως η ιστορία επαναλαμβάνεται ;